Dom Theodora Kalidego w Chorzowie stanie się filią muzeum? Od lat mówi się o inwestycji tego typu. „Budynek wymaga generalnego remontu”

Zdjęcia domu Theodora Kalidego w Chorzowie zobaczysz tutaj.

— Jest to jest to jeden z najstarszych budynków w naszym mieście. Wybudowano go zresztą jeszcze podczas funkcjonowania Huty Królewskiej w ramach tzw. budownictwa patronackiego huty dla swoich pracowników. Niewątpliwie budynek wymaga generalnego remontu – mówi o budynku, w którym kiedyś mieszkał Theodor Kalide Andrzej Kotala prezydent Chorzowa.

Theodor Kalide jest jednym z najbardziej znanych śląskich rzeźbiarzy. W domu przy ulicy swego imienia przyszedł na świat 8 lutego 1801 roku. Spod jego dłuta wyszły takie dzieła jak: Chłopiec z Łabędziem (Chorzów plac Matejki), pomnik hrabiego Redena (obecny pomnik w Chorzowie jest jego rekonstrukcją), madonna z dzieciątkiem (kościół w Miechowicach), Lew śpiący w Bytomiu (bytomski rynek), Lew czuwający (przed willą Caro w Gliwicach).

Urząd Miasta Chorzów wskazał, że w tym tygodniu dojdzie do rozstrzygnięcia przetargu na wykonanie dokumentacji adaptacji zabytkowego domu. W domu Theodora Kalidego ma powstać filia Muzeum Hutnictwa, które zresztą samo zostało otwarte 2 lata temu. Połączone je z muzeum miejskim.

Muzeum (podobnie jak przy okazji tworzenia swojej głównej siedziby) postanowiło sprawdzić, jakie są potrzeby mieszkańców w tej materii. Budynek przy powstańców (obecnie oddział Muzeum Hutnictwa) ma swoje ograniczenia. Jest budynkiem historycznym, który ciężko zaadaptować np. dla osób niepełnosprawnych. Od kwietnia są prowadzone badania, wypełniane ankiety, przeprowadzane wywiady, które zbierają opinie na temat przyszłości muzealnictwa w Chorzowie.

— Najpierw zadaliśmy ludziom pytanie, czy w ogóle chcą wystawy stałej, bo pierwsza nasza myśl była o tym, aby powstała nowa wystawa stała o historii miasta w budynku przy ulicy Powstańców. Kiedy zaczęliśmy rozmawiać z ludźmi, okazało się, że oni niekoniecznie tego chcą. Ludzi w tej samej mierze co historia interesuje współczesność. Chcieliby bardziej dynamicznej oferty: skorzystać z księgozbioru i z czasopism historycznych, których mamy bardzo dużo w ofercie, spotkać się w przestrzeni nieformalnej, gdzie jednocześnie można się napić kawy albo posiedzieć w ogrodzie. Z drugiej strony ważne jest dla nich wziąć udział w interesującym spotkaniu. Wśród odpowiedzi pojawiła się również kwestia dostępności budynku dla wszystkich – opowiada dyrektor Muzeum Hutnictwa w Chorzowie Adam Kowalski.

Te potrzeby będą w miarę możliwości spełnione. W planie muzeum w Domu Kalidego jest m.in. stworzenie kawiarenki, przestrzeni wystawienniczej oraz odtworzenie mieszkania hutniczego. Pojawią się prawdopodobnie także miniatury dzieł rzeźbiarza. W budynku miałaby też powstać czytelnia, gdzie możliwe byłoby czytanie zbiorów muzeum. Dyrektor Adam Kowalski podkreśla, że o wiele łatwiejsze będzie zarządzanie oddziałem, który znajduje się ok. 200 metrów od głównej siedziby niż gdyby dalej znajdował się przy ulicy Powstańców. Muzeum na pewno nie będzie prowadziło oddziałów w dwóch miejscach – budynek w centrum jest dzierżawiony od Urzędu Miasta. Jaki jednak będzie całkowity koszt zaadaptowania domu przy ul. Kalidego 1?

— Szacunkowe koszty są na poziomie 2-3 milionów złotych. To koszt adaptacji oraz wyposażenia tego budynku. Warto podkreślić, że będzie to taka pierwsza instytucja kultury na Chorzowie Drugim, bo Chorzów Drugi to jedyna dzielnica w mieście, która nie posiada jeszcze tego typu instytucji – mówi prezydent miasta.

Budynek obecnie należy do zasobu mieszkaniowego PGM i jest dość mocno zniszczony w środku przez lokatorów. Zajęte są dwa mieszkania. Prezydent Andrzej Kotala wskazuje, że konieczne jest przeniesienie mieszkańców do innych lokali PGM, co ma być zapewnione przez miasto. Odnowienia wymaga także odpadająca i zabazgrana elewacja. Prezydent miasta liczy na pozyskanie środków europejskich na cel remontu. Kiedy wszystkie prace powinny się zakończyć i kiedy dom będzie otwarty dla mieszkańców?

— Chcielibyśmy, żeby to był rok 2027, ale jak pokazały ostatnie lata rzeczywistość nas potrafi zaskakiwać. Mogę tylko powiedzieć, żebyście państwo trzymali kciuki, aby udało się dotrzymać terminu – zachęca Adam Kowalski.

Pomysł wykorzystania domu Teodora Kalidego jako miejsca związanego z kulturą nie jest w Chorzowie nowy. O takim projekcie (a także zrewitalizowania okolicy) mówi się od dawna.

— Już w 2009 roku przez SIM przygotowany został program rewitalizacji miasta, wszystkich dzielnic i ulic. Ulica Kalidego (w całości zabytkowa) powinna być zagospodarowana, a kluczowy budynek, w którym mieszkała rodzina T. Kalidego przeznaczony na placówkę muzeum, miejsce kultury. Miała być tam ekspozycja warunków w jakich żył T. Kalide z pełnym odbudowaniem podwórka. Na placu chcieliśmy zgromadzić repliki dzieł T. Kalidego. Na nim znajdowały się też piętrowe „chlywiki”, w których trzymano króliki i gołębie na potrzeby własne (miały one zostać też odbudowane, niestety rozebrano je). Utworzony tam ogród jako miejsce spotkań byłby dla każdego otwarty nie tylko na imprezy. Z uwagi na brak środków miasto dokonywało jedynie bieżących napraw, zaniedbując całą nieruchomość jako zabytek… – twierdzi Dariusz Olejniczak z Samorządowej Inicjatywy Mieszkańców.

O pomyśle na renowację można przeczytać m.in. w dokumencie pt. „Lokalnym Programie Aktywizacji Chorzowa 2023 Aktualizacja 2016”. Inicjatorem przedsięwzięcia była Samorządowa Inicjatywa Mieszkańców. Rewitalizacja domu Kalidego wpisana była wtedy jako przedsięwzięcie uzupełniające.

— Z uwagi na wielkość przedsięwzięcia, jego realizacja zależała w dużej mierze od pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania – informuje Katarzyna Hohuł inspektor z Biura Prasowego Urzędu Miasta w Chorzowie.

Inspektor dodaje, że w kolejnym (opracowywanym obecnie) programie rewitalizacji, inwestycja ma zostać zapisana jako przedsięwzięcie podstawowe. Celem wpisywania do programu różnego rodzaju projektów jest możliwość ubiegania się przez miasto o środki na ich realizację. Pozycje w dokumencie mają charakter planowany – zakres, koszty, lub rezultaty mogą ulec zmianie – także sama decyzja o przedsięwzięciu.

— W praktyce można przyjąć, ze przedsięwzięcia podstawowe stanowią motor działań zmierzających do poprawy obecnej sytuacji, natomiast pozostałe (uzupełniające) są wsparciem tychże działań – wyjaśnia Katarzyna Hohuł.

Jak wskazuje Dariusz Olejniczak z SIM, Rada Miasta w 2016 roku podjęła uchwałę w o odnowieniu budynku Kalidego, ale z uwagi na budowę Muzeum Hutnictwa wszelkie środki były kierowane wyłącznie na ten cel.

— Wskazywaliśmy źródła finansowania na dotacje do targowisk, na ochronę zabytków, ale ostatni program rządowy dał możliwość faktycznego odbudowania domu Kalidego i możliwość odbudowania całej ulicy (z funkcją handlowo-kulturalną tej części dzielnicy). Muzeum Hutnictwa, włączając się, daje możliwość zrealizowania zadania i odnowienia to nie tylko jednego, kluczowego budynku T. Kalidego ale całej ulicy w starówce – miejscu zarania Królewskiej Huty jako miasta, z jej pierwotnym „ringiem” – rynkiem, jakim faktycznie był plac Mickiewicza – mówi Dariusz Olejniczak.