Przewroty – nagroda od Centrum Nauki Kopernik. Zgłoś nowatorską inicjatywę edukacyjną

Do 25 marca 2024 r. czekamy na zgłoszenia działań:

• śmiałych, angażujących i inspirujących,
• nawiązujących do ważnych społecznie i aktualnych zagadnień,
• wspierających samodzielność myślenia i umiejętność wspólnego działania,
• włączających różne grupy osób.

W naszym rozumieniu edukacja to cały ekosystem, obejmujący szerokie i różnorodne spektrum środowisk edukacyjnych. Jego częścią jest system oświatowy, wraz z formalną metodologią i narzędziami, a także cała gama działań nieformalnych.

Zgłaszać można inicjatywy skierowane do dzieci i do dorosłych, prowadzone w szkole i w domu, w świecie wirtualnym i rzeczywistym, lokalnie i szerzej, dotyczące różnorodnych tematów i przyjmujące dowolne formy.

- Wiemy, że w różnych zakątkach kraju realizowane są różnorodne działania edukacyjne. Chcemy je poznać i docenić, by stały się inspiracją dla innych. Liczymy też na to, że nagroda Przewroty skłoni środowisko, które pragnie rozwoju nowoczesnych metod i form uczenia się, do podjęcia dyskusji o kształcie edukacji, do szukania odpowiedzi na pytanie, jakiego przewrotu potrzebuje dziś edukacja, by najlepiej odpowiadać na wyzwania przyszłości – mówi Robert Firmhofer, dyrektor naczelny Centrum Nauki Kopernik, przewodniczący kapituły honorowej nagrody.

– Potrzebujemy radykalnej zmiany myślenia o tym, czym jest wiedza i jak przebiega owocne uczenie się oraz przykładów działań stanowiących inspirację dla tej zmiany i redukujących lęk przed nią, jaki mogą odczuwać ludzie, którzy czują potrzebę zmiany, ale boją się jej skutków. To pokazuje znaczenie inicjatywy Centrum Nauki Kopernik jaką jest nagroda Przewroty - prof. Dorota Klus-Stańska, członkini kapituły.

Wyróżnimy zespoły i osoby, których nowatorskie idee i konsekwentna działalność wnoszą nową jakość do edukacji. Ich wyboru dokona kapituła honorowa składająca się z osób reprezentujących różne środowiska, punkty widzenia i typy wrażliwości.

Kto może się zgłosić?

• osoby fizyczne / zespoły takich osób pracujące w szkołach, fundacjach, stowarzyszeniach, startupach, instytucjach kultury czy działające na własną rękę,
• organizacje pozarządowe (np. fundacje, stowarzyszenia),
• jednostki organizacyjne wchodzące w skład systemu oświaty (np. szkoły),
• państwowe lub samorządowe instytucje kultury,
• uczelnie.

Można zgłaszać swoje inicjatywy i projekty innych.

Laureaci i laureatki otrzymają naszą autorską statuetkę oraz nagrodę finansową w wysokości 20 000 złotych. Zwycięzcy Przewrotów spotkają się podczas wyjątkowej gali, która odbędzie się 24 maja 2024 roku w Centrum Nauki Kopernik.

Więcej informacji: www.nagroda.kopernik.org.pl

Kapituła honorowa nagrody Przewroty

1. Robert Firmhofer – założyciel i dyrektor naczelny Centrum Nauki Kopernik.
2. Agnieszka Graclik – zoolożka, edukatorka, popularyzatorka nauki (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu).
3. Sławomir Kasprzak – dyrektor Zespołu Szkół Licealnych i Technicznych nr 1 w Warszawie (w tym najlepszego technikum w kraju wedle rankingu „Perspektywy” 2019-2021 i 2023).
4. Prof. zw. dr hab. Dorota Klus-Stańska – kierownik Zakładu Badań nad Dzieciństwem i Szkołą na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego.
5. Jacek Łęgiewicz – dyrektor ds. korporacyjnych w Samsung Polska (partner strategiczny CNK).
6. Joanna Rajkowska – artystka znana przede wszystkim z instalacji tworzonych w przestrzeni publicznej.
7. Michał Senk – dyrektor Centrum Myśli Jana Pawła II.
8. dr Jędrzej Witkowski – prezes zarządu Centrum Edukacji Obywatelskiej największej polskiej organizacji pozarządowej działającej w obszarze edukacji.
9. Weronika Zielińska – uczennica, działaczka społeczna IX LO im. Hoffmanowej w Warszawie. Wiceprzewodnicząca Młodzieżowej Rady m.st. Warszawy

Członkowie kapituły o przewrocie w edukacji

– Trzeba zerwać z dominującą, kierowniczą rolą wyjaśniającego nauczyciela i podręcznikiem wyznaczającym horyzont wiedzy. Skutkuje to pasywną wiedzą uczniów, słabym własnym rozumowaniem, zanikiem ciekawości poznawczej i motywacji do uczenia się, brakiem rozwoju kompetencji miękkich i nadmiernym obciążeniem uczniów wynikającym z niewydolności edukacyjnej takiego nauczania.

– Obszary wymagające rewolucji to: większa akceptacja dla popełniania błędów, dla indywidualnego sposobu dochodzenia do rozwiązań oraz dowartościowanie współpracy w miejsce indywidualizmu. W sytuacji rywalizacji nie uczymy się tak skutecznie, jak wtedy, gdy czujemy się bezpiecznie, gdy możemy działać razem i wspólnie osiągać cele.

– Warto twórczo wykorzystać współpracę i napięcia pomiędzy edukacją formalną (w szkole) a edukacją nieformalną (prowadzoną przez podmioty pozaszkolne), opartą na relacjach rówieśniczych, zasobach Internetu.

– Z edukacji powinno wynosić się doświadczenie sprawczości – to ono w największym stopniu buduje podmiotowość. Może to być realizacja z rówieśnikami projektu w ważnej dla mnie sprawie, doświadczenie uczenia się tego, co jest dla mnie interesujące, doświadczenie dzielenia się zdobytą wiedzą, otrzymywanie rozwojowej informacji zwrotnej od uważnego i troskliwego dorosłego.

– Do tego niezbędna jest też samodzielność, dzięki której wzmacnia się odpowiedzialność za własne uczenie się i motywacja do podejmowania wysiłku poznawczego.

– Istotne jest nie tylko to, czego uczą się młodzi ludzie, ale też jak się uczą. Szkoła powinna uczyć „jak się uczyć”, skąd czerpać wiedzę i jak z niej korzystać, jak weryfikować jej źródła.

– Tradycyjny model nauczania rozwija w uczniach umiejętność śledzenia i zapamiętywania cudzych argumentów i myśli, ale nie uczy się wytwarzania własnych, co jest jego fundamentalnym ograniczeniem. To zabija motywację, odbiera poczucie sensu uczenia się. Brak możliwości wykorzystywania własnych strategii myślenia powoduje, że wiedza jest w najlepszym przypadku scholastyczna i „obca”, a nierzadko po prostu dla ucznia nieczytelna i niezrozumiała.

– Na skuteczność uczenia się wpływa dobrostan psychofizyczny, dlatego tak ważna jest atmosfera. Warto wspierać uczniów i nauczycieli w budowaniu pozytywnych relacji. Konieczne jest zadbanie o kadry, o dobrostan dorosłych, by mogli zapewnić młodym ludziom poczucie bezpieczeństwa.

Edukacja powinna przygotowywać do radzenia sobie ze zmianą i kryzysem jako takim; do życia, w które coraz intensywniej wchodzą zaawansowane technologie, w tym sztuczna inteligencja.

– W sferze poznawczej: do samodzielnego i krytycznego myślenia, do radzenia sobie z nadmiarem informacji (w tym fałszywych), badania rzeczywistości, gotowości do uczenia się i zmiany kwalifikacji. W sferze społeczno-emocjonalnej: do komunikacji, współpracy, poczucia osobistej odpowiedzialności, zdolności do podejmowania inicjatywy i decyzji, radzenia sobie z sytuacjami niejednoznacznymi.

– Świat cyfrowy należy traktować jako narzędzie służące człowiekowi. Ma duży potencjał edukacyjny. Realizacja projektów społecznych, z wykorzystaniem jego elementów przynosi dobre efekty. To wymaga konkretnych kompetencji technologicznych, uważności i postaw etycznych.

– Potrzebujemy edukacji, która zapewnia równowagę między wiedzą, pozwalającą zrozumieć otaczający nas świat a kompetencjami, które pozwalają w nim działać. Istotne jest rozwijanie: współpracy, krytycznego myślenie, zarządzania sobą, umiejętności rozwiązywania problemów.

Nazwa nagrody nawiązuje do odkrycia przez Mikołaja Kopernika heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, co doprowadziło nie tylko do przewrotu w astronomii, ale też zapoczątkowało zmianę sposobu myślenia o świecie i miejscu, jakie zajmuje w nim człowiek. Ponad 100 lat temu przewrót kopernikański w edukacji postulował John Dewey, który mówił, że „dziecko staje się Słońcem, wokół którego krążyć mają poczynania wychowawcze”. Jego idea do dziś nie stała się normą. Koncepcja Mikołaja Kopernika również zyskiwała uznanie społeczne powoli, musimy więc uzbroić się w cierpliwość.

Centrum Nauki Kopernik to pomost, który łączy edukację formalną i nieformalną. W naszych działaniach czerpiemy z doświadczeń oraz najnowszych osiągnięć nauki. Chcemy zmieniać kulturę uczenia w Polsce i nie jesteśmy sami. Przez ponad 13 lat naszej działalności poznaliśmy wiele osób i instytucji, które myślą i działają podobnie – to nauczyciele, organizacje pozarządowe, środowiska naukowe, wyższe uczelnie, samorządy, przedsiębiorcy. Przekonaliśmy się, że razem można działać szerzej, docierać dalej, korzystać ze sprawdzonych praktyk i unikać powielania błędów. W 2023 roku otworzyliśmy własne centrum badawczo rozwojowe – Pracownię Przewrotu Kopernikańskiego. Tu łączymy naszą wiedzę o uczeniu się z pasją do odkrywania świata i przetwarzamy je w nowe produkty, które pomagają doświadczać, poznawać, rozumieć. Razem z partnerami tworzymy scenariusze zajęć, eksponaty, treści i pomoce dydaktyczne wspierające uczniów w rozwijaniu kompetencji 21. wieku i podnoszące ich kapitał społeczny.

Partner nagrody: BASF.

Patroni medialni: Nasze Miasto, Strefa Edukacji, Tygodnik Powszechny, Onet, Radio TOK FM, Polsat News.