Plan zagospodarowania stawu Kalina w Świętochłowicach. To koniec ekologicznej bomby. Staw zostanie oczyszczony, a to dopiero początek zmian

Staw Kalina od lat truje mieszkańców Świętochłowic i Chorzowa

Świętochłowicki staw Kalina to ekologiczna bomba. Staw w dzielnicy Zgoda od lat jest skażony chemikaliami. Były już próby oczyszczenia stawu, jednak zakończyły się fiaskiem. Wystarczy przypomnieć 2014 rok i spory z firmą VIG, gdy to po kilku miesiącach zaprzestano prac. Projekt miał zawierać błędy. Sprawa trafiła do sądu i decyzją sądu firma VIG musiała wypłacić gminie 6 mln zł odszkodowania. Później padały obietnice oczyszczenia stawu, ale efektu nie było żadnego.

Na początku 2020 roku miasto jednak podpisało nową umowę na oczyszczenie stawu Kalina w Świętochłowicach. Wykonawcą zadania jest konsorcjum firm: REMEA i MENARD, natomiast inżynierem kontraktu jest firma INWEST-COMPLEX. Są konkretne terminy, było też spotkanie przedstawicieli firm i władz miasta z mieszkańcami oraz jest projekt rewitalizacji terenu wokół stawu.

Umowa z wykonawcą została podpisana 7 stycznia 2020 roku, a na realizację zadania przewidziano 43 miesiące. Termin wykonania dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem prawomocnego pozwolenia na budowę mija 7 lipca 2021 roku, natomiast termin wykonania prac jest wyznaczony na 7 sierpnia 2023 roku. Prace budowlane na stawie mają ruszyć w lipcu 2021 roku.

Całkowity koszt inwestycji szacuje się na kwotę 69.889.790,34 złote. Środki na realizację zadania (do roku 2023) zostały zabezpieczone w Wieloletniej Prognozie Finansowej Miasta Świętochłowice na lata 2020-2031.

Plan zagospodarowania terenu wokół stawu Kalina

Co zostało już zrobione? Wykonano do tej pory niezbędne pomiary geodezyjne, badania i rozpoznanie geologiczne, które stanowiły podstawę do dalszych prac projektowych. Wykonano także inwentaryzację istniejących w terenie urządzeń oraz inwentaryzację przyrodniczą.

Została również opracowana koncepcja zagospodarowania terenu oraz koncepcja remediacji, czyli ramowe założenia do opracowania precyzyjnej technologii remediacji zanieczyszczonych gruntów.

- W lipcu 2020 roku zakończono opracowanie projektu budowlanego. Trwają prace zmierzające do uzyskania stosowanych uzgodnień niezbędnych do wszczęcia postępowania o wydanie pozwolenia na budowę i realizacji prac - informuje Robert Kamiński, naczelnik Wydziału Inwestycji i Zamówień Publicznych Urzędu Miejskiego w Świętochłowicach.

Na stawie Kalina wykonane zostaną groble dzielące zbiornik na trzy komory. Da to możliwość skutecznego oczyszczenia wód zbiornika, Powierzchnia lustra wody, po uporządkowaniu linii brzegowej oraz wykonaniu grobli, wyniesie około 4,94 ha. Zmieni się też teraz okół stawu.

W obrębie stawu znajdzie się miejsce dla placu zabaw, boiska do piłki nożnej oraz boiska wielofunkcyjnego, siłowni terenowej, wybiegu dla psów oraz skateparku.

Wybudowane zostaną chodniki, ścieżki, boiska, budynki techniczne i posadzona zostanie zieleń wysoka. Powierzchnia parków miejskich wyniesie około 1,8 ha, w tym powierzchnia nawierzchni utwardzonych około 1,0 ha, powierzchnia biologicznie czynna - 0,8 ha. Na zieleńce, czyli trawniki, łąki, zieleń brzegową i zieleń szuwarową przewidziano około 3,4911 ha.

- Koncepcja przewiduje także budowę boiska wielofunkcyjnego, ogólnodostępnego boiska do piłki nożnej o nawierzchni ze sztucznej trawy oraz powierzchni ok. 1200 m2, siłowni plenerowej (elementy siłowni planuje się rozmieścić wzdłuż ścieżek). Wykonany zostanie również ogrodzony plac zabaw oraz wybieg dla psów wyposażony w zestaw urządzeń (płotki, równoważnie, pochylnie, przeskoki, tunele itp.) - przekazuje naczelnik Wydziału Inwestycji i Zamówień Publicznych świętochłowickiego Urzędu.

Cel numer jeden: oczyszczenie stawu. Koniec z bombą biologiczną

Oczywiście najważniejszym aspektem inwestycji jest oczyszczenie stawu Kalina z chemikaliów i przywrócenie biologicznej aktywności na stawie. Dla uzyskania tego efektu planowane jest wykonanie kaskady przy stawie, która będzie powodowała ciągłe napowietrzanie i filtrację wody. Kaskady będą zasilane z instalacji fotowoltaicznej oraz solarnej.

Zostanie przebudowana przepompownia przy ulicy Wiśniowej, tak aby nie wydzielała już żadnych zapachów. Staw Kalina ma pełnić rolę zbiornika retencyjnego wód opadowych. Oczywiście zostanie wykonana bariera przeciwinfiltracyjna wokół hałdy tak, aby nic już nie przedostało się poprzez wody gruntowe do stawu.

- Realizacja tak skomplikowanego zadania będzie niestety wiązała się z okresowymi niedogodnościami dla okolicznych mieszkańców. Wykonawca jest zobowiązany do opracowania szczegółowej dokumentacji technologii remediacji w taki sposób, aby zapewnić możliwie najmniej uciążliwą akustycznie technologię prowadzenia robót oraz ograniczyć uciążliwość zapachową podczas realizacji inwestycji - mówi Robert Kamiński, naczelnik Wydziału Inwestycji i Zamówień Publicznych Urzędu Miejskiego w Świętochłowicach

- Warunki kontraktu obligują Wykonawcę do przeprowadzania w okresie realizacji zamówienia pomiarów zanieczyszczeń powietrza w najbliższej okolicy stawu Kalina, tj. w pobliżu zabudowy mieszkaniowej w rejonie ulic Akacjowej, Lipowej, Topolowej i Nowej oraz bezpośrednio przy stawie. W przypadku jakiegokolwiek przekroczenia norm, umowa zobowiązuje Wykonawcę do przyjęcia właściwych środków organizacyjnych i technicznych celem ich ograniczenia do stężeń i natężeń dopuszczalnych - dodaje naczelnik Kamiński.

Trujące chemikalia przedostały się do stawu i pobliskiej hałdy

Do początku lat 50. XX wieku staw Kalina był czysty. Można było tu spotkać wędkarzy i wypoczywające nas stawem rodziny. Z pobliskiej hałdy do stawu zaczęły jednak dostawać się zanieczyszczenia. To właśnie tutaj przez kilkadziesiąt lat składowane były odpady produkcyjne z Zakładów Chemicznych „Hajduki”. Teraz staw Kalina zanieczyszczony jest m.in. fenolami czy węglowodorami aromatycznymi.

Zakłady „Hajduki” były popularnym producentem farb i lakierów. Powstały w 1888 r. jako mała destylarnia smoły koksowniczej. Zdolność przerobowa fabryki w 1913 roku wynosiła 150 ton smoły i 75 ton olejów na dobę, natomiast produkcja osiągnęła wartość 30 ton benzolu motorowego, 3 tony fenolu, 5 ton krezoli i 2 tony toulenu na dobę.

W 1945 r. po II wojnie światowej wznowiono produkcję w zakładach. W latach 50. XX wieku uruchomiono pierwszą w kraju instalację do ciągłej destylacji smoły. W tym czasie zakłady „Hajduki” były największym producentem benzolu w Polsce. Wybudowano tu także pierwszą w Polsce fenolownię.

Zakłady przerabiały olej karbolowy jak również fenolany z koksowni z wszystkich zakładów koksowniczych w Polsce.

W latach 80. XX wieku zaczęto produkować żywice fenolowo-formaldehydowe oraz pokosty i sykatywy dla branży lakierniczej. W latach 90. XX wieku „Hajduki” zostały wpisane na listę najbardziej uciążliwych dla środowiska zakładów w kraju („Lista 80”).