A co z roślinnością porastającą pyrzowickie lotnisko? Czy grozi jej całkowite zniszczenie?

W połowie 2011 roku rozpoczęła się budowa płyt postojowych na lotnisku w Pyrzowicach, które pomieszczą dwa razy więcej samolotów, tj. 26 maszyn jednocześnie. Kolejnym etapem będzie budowa drugiego pasa startowego, na którym będą mogły lądować i startować z pełnym obciążeniem samoloty każdego typu. Wszystkie te inwestycje są bardzo ważne, bo niezbędne, aby terminal w Pyrzowicach mógł spełniać międzynarodowe normy.

Mówiąc o wielkich inwestycjach, mało kto zdaje sobie sprawę z istnienia drugiej strony takich przedsięwzięć – oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Czy ktoś interesuje się roślinnością porastającą pyrzowickie lotnisko, czy grozi jej całkowite zniszczenie?

Nie, nie zostaną zniszczone! O to postarają się naukowcy Śląskiego Ogrodu Botanicznego, którzy przeniosą je w bezpieczne miejsce, tj. na stworzone specjalnie dla nich tzw. siedliska zastępcze. Czynną ochroną przyrody polegającą właśnie m.in. na tworzeniu siedlisk zastępczych zajmują się naukowcy z Pracowni Kolekcji Siedliskowych Śląskiego Ogrodu Botanicznego.

– Tworzenie siedlisk zastępczych dla zbiorowisk roślinnych i gatunków z terenu portu lotniczego w Pyrzowicach to aktualnie nasz największy projekt – mówi dr Magdalena Maślak. – Tego typu czynną ochroną przyrody zostaną objęte, zgodnie z decyzją RDOŚ w Katowicach, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, mszary i wrzosowiska.

Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek inwestycji, jest przygotowywany raport o oddziaływaniu na środowisko przez niezależną firmę. I taki protokół powstał również w tym przypadku. Po przeprowadzeniu inwentaryzacji stwierdzono, że na terenie portu lotniczego znajduje się sporo zbiorowisk przyrodniczo cennych, m.in.: mszary, wrzosowiska i łąki trzęślicowe. Są one miejscem występowania chronionych roślin i zwierząt.

W ocenie ekspertów, którzy sporządzili raport, mniejszym kosztem środowiskowym usytuowanie nowego pasa startowego obok istniejącego, niż budowanie drogi startowej i towarzyszącej jej infrastruktury w innym miejscu. W tej sytuacji zbiorowiska roślinne, z uwagi na ich cenny przyrodniczo charakter, muszą zostać przeniesione.

– Śląski Ogród Botaniczny został zarekomendowany jako niezależna instytucja, która może być konsultantem w sprawie przenoszenia tych zbiorowisk – mówi dr Magdalena Maślak – i rozpoczęliśmy prowadzenie badań. Przez rok pracowaliśmy w terenie i m.in. określaliśmy liczebność populacji gatunków chronionych, stan ich zachowania, jak wykształcone są te zbiorowiska i wskazaliśmy obszar – zawężony do2 ha – występowania tych najbardziej cennych okazów. Zaznaczyliśmy je w terenie i teraz będą przenoszone do ogrodu botanicznego w Radzionkowie, oddalonego o kilkanaście kilometrów od Pyrzowic.

Jak to będzie zrobione? W Radzionkowie zostanie przygotowany teren, na którym będzie miała miejsce uprawa ogrodowa przeniesionych zbiorowisk. Dla wrzosowisk mszarów i wilgotnych łąk trzęślicowych zostaną wykonane baseny, które będą wypełnione folią i w te miejsca będą włożone wycięte w Pyrzowicach fragmenty zbiorowisk, składające się z roślinności, darni i gleby. Taka akcja potrwa kilka miesięcy.

– Jak już wszystko zostanie przeniesione, trzeba będzie dbać, aby roślinność była dobrze uwodniona, będzie prowadzony stały monitoring poziomu wód, będziemy starali się odtworzyć warunki, w jakich te zbiorowiska żyły. Po co się to robi? – Po pierwsze będzie to kompensacja, ale też eksperyment; przekonamy się w jakim stopniu te zbiorowiska się zachowają. Z pewnością straty będą, bo jest to bardzo inwazyjna operacja, ale jest to również bardzo dobra okazja, aby ten sposób przetestować.

Z przyrodniczego punktu widzenia akcja ta ma wiele plusów. Przeniesienie zbiorowisk uratuje nie tylko pyrzowickie łąki i wrzosowiska, ale zbiorowiska te mogą stać się miejscem, do którego wsiedlane będą zagrożone i rzadkie gatunki roślin o takich właśnie wymaganiach życiowych. Utrzymanie fragmentu łąk trzęślicowych, jako uprawy ogrodowej, umożliwi podtrzymania warunków życiowych dla wielu gatunków roślin i zwierząt, które trudno odtworzyć w tradycyjny sposób. Obok głównego celu – aspektu ochroniarskiego jest jeszcze drugi – edukacyjny. W Ogrodzie Botanicznym w Radzionkowie obok stworzonych siedlisk zastępczych powstanie ścieżka edukacyjna, która będzie służyła uczniom i studentom. Tego typu ekspozycja umożliwi zwiedzającym przyjrzenie się zbiorowiskom bez szkodliwego dla roślinności wydeptywania, co często ma miejsce w trakcie zajęć dydaktycznych prowadzonych na terenach naturalnych.